1. Ο εκ των έσω ψόγος είναι αρκετά συχνός σ’ αυτήν εδώ την εφημερίδα. Γιατί λοιπόν να μην είναι κι ο εκ των έσω έπαινος; Επαινούμε λοιπόν το «Βήμα των Ιδεών» – μια κρουστή περιοδική έκδοση καλλιέργειας και ανάλυσης.
Στο 16ο τεύχος-του, εκτός απ’ τη λαμπρή παρουσίαση της κινεζικής πρόκλησης, φιλοξενήθηκαν και πολύ ενδιαφέροντα άρθρα για το θέμα της απαγόρευσης του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους.
Λοιπόν, για να μήν κρύβω λόγια, εγώ απ’ την αρχή θα υποστηρίξω πως είναι άθλιο το θέαμα συμπολιτών-μας να στέκονται ανάλγητοι μπροστά στον πόνο και στον θάνατο (δεκάδων χιλιάδων συνανθρώπων-μας εξαιτίας του καπνίσματος), λέγοντας «εμένα όμως μου γουστάρει η φούμα – άστε με ήσυχο». Θα προσθέσω μάλιστα πως είναι μαχητό ακόμα και το ατομικό-τους δικαίωμα ν’ αυτοκτονούν: η δυσανάλογη επιβάρυνση την οποία επιβάλλουν στα Ταμεία Ασφαλίσεων είναι άλλη μιά ετεροβαρής συνέπεια εις βάρος της τσέπης των «άλλων». Των άλλων, που πληρώνουν διπλά τη φούμα-σας: Πρώτον, ώς παθητικοί καπνιστές (40% των θυμάτων), και δεύτερον ώς «χορηγοί» των νοσηλίων σας. Ελεος.
Κάπου εδώ λοιπόν θα έπρεπε να τελειώνει η συζήτηση – κι ο καθένας θα έπαιρνε τις ευθύνες του.
Σημειώνω εδώ οτι ο συγκινησιακός τόνος αυτού του πρελούδιου της επιφυλλίδας συνιστά ηθελημένη αντίδραση στον ανέλεγκτο συναισθηματισμό του φιλοπαίγμονος τίτλου στο «Βήμα των Ιδεών»: «το άγιο κάπνισμα»…
2. Λίγο συστηματικότερα τώρα (κάνοντας χρήση των στηλών του «Βήματος των πίσω σελίδων»), επιθυμώ να σχολιάσω μερικές απ’ τις απόψεις των αρθρογράφων του «Βήματος των Ιδεών».
Διακεκριμένος νομικός, παρά την «αναμφισβήτητα σοβαρή βλάβη της υγείας των καπνιστών» (όπως λέει), φαίνεται να υπεραμύνεται του δικαιώματος των καπνιστών να καπνίζουν ελεύθερα στους «χώρους διασκέδασης», ενώ αποδέχεται την πλήρη απαγόρευση στις δημόσιες υπηρεσίες. Το κύριο επιχείρημά-του μοιάζει να είναι με δική-μου διατύπωση: «όσοι δέν θέλετε να υφίστασθε τον καπνό και τη δυσωδία των καπνιστών στα εστιατόρια και στα μπάρ, μήν πηγαίνετε σ’ αυτά – τα οποία (άλλωστε) είναι προσωπική περιουσία των καταστηματαρχών»!
Θ’ αρχίσω απ’ το, επικουρικό ως φαίνεται, επιχείρημα της «ιδιωτικής» επιχείρησης: Δέν είδα να γίνεται ανάλογη επίκληση ανευθυνότητας των κατόχων «περιουσίας», όταν απαγορεύθηκε η εμπορία σαρκός (ατομικώς ελεύθερης) ή η χρήση πυροβόλων όπλων για διασκέδαση, σ’ όλα τα μαγαζιά. Μ’ άλλα λόγια, η άσκηση κερδοφόρου επιτηδεύματος στις σύγχρονες κοινωνίες, απ’ την εποχή του άγριου καπιταλισμού και εντεύθεν, ευλόγως υπόκειται στο δημόσιο συμφέρον – δέν είναι a priori ασύδοτη. Φτάνουν τα άλλα άσυλα.
Μένει όμως το βασικό επιχείρημα του διακεκριμένου αρθρογράφου: Εσείς οι μή-καπνιστές πηγαίνετε στα εστιατόρια «εθελοντικώς». Επομένως, μην πηγαίνετε – φτιάξτε άλλα (είσθε «απολύτως ελεύθεροι») στα οποία «θα απαγορεύεται πλήρως το κάπνισμα».
Εδώ, η κατ’ εξακολούθηση επίκληση της «ελευθερίας» ώς απόλυτου αγαθού (ελευθερία των καταστηματαρχών, ελευθερία των πελατών), υπονομεύει ίσως τις αρχές του Δικαίου – το οποίο έχει απο αιώνων αναγνωρίσει τη διαπραγμάτευση ανάμεσα στις Αξίες (εν προκειμένω: της Ελευθερίας με την Οικονομία και την Υγεία). Αλλ’ αντί του φιλοσοφικού λόγου, ας επιστρέψουμε στον πρακτικό λόγο:
Πρώτα πρώτα δέν τρώμε «εθελοντικώς» – τρώμε αναγκαστικώς. Αρα, η ειδοποιός διαφορά μεταξύ δημόσιων υπηρεσιών και ιδιωτικών εστιατορίων αμβλύνεται. Δεύτερον, γιατί άραγε συμφωνείτε να απαγορεύομε το κάπνισμα στα θέατρα; Οι μή-καπνιστές θα μπορούσαν να «διαμορφώσουν» αντικαπνιστικά θέατρα! Αλλωστε (για να μήν κατηγορηθείτε πως «φωνάζει ο κλέφτης»), γιατί δεν προτείνετε το αντίστροφο: να γίνουν χωριστά εστιατόρια για καπνιστές. Θ’ ακούγονταν λιγότερο παράξενο.
3. Τους δεκάδες χιλιάδες εργαζομένους στα εστιατόρια και στα μπάρ τους αποστομώνετε με τα ακόλουθα δύο επιχειρήματα:
α) Αν δέν θέλετε, μήν πάτε να εργασθείτε στα κέντρα ασύδοτου καπνού.
Εμένα όμως μου φαίνεται κοινωνικώς σκληρή αυτή η επίκληση της δήθεν ελεύθερης «επιλογής εργοδότη». Οι εργοδότες ξέρομε τί κάνουν όταν η εύλογη επιζήτηση του κέρδους δέν περιορίζεται κανονιστικά απ’ το δημόσιο συμφέρον. Πού διάβολο να πάν να εργασθούν όλοι ετούτοι οι βιοπαλαιστές; Κατ’ αναλογίαν θα έπρεπε να καταργήσομε και τα υποχρεωτικά μέτρα υγιεινής και ασφάλειας εργαζομένων σ’ όλες τις επιχειρήσεις, παροτρύνοντας το προλεταριάτο να «επιλέγει» εργοδότες που εφαρμόζουν (αυτοί μόνοι τους) τέτοια μέτρα – σωθήκαμε!
β) Αλλωστε, συνεχίζει ο αρθρογράφος, «οι χώροι διασκέδασης δέν είναι οι μόνοι που επιβαρύνουν την υγεία των εργαζομένων». Σωστό. Αλλά για τις «άλλες» βιομηχανίες η ανθρωπότητα (διστακτικά είν’ αλήθεια και με κοινωνικούς αγώνες συνεχείς) επιβάλλει όλο και περισσότερους περιορισμούς (επιβαρυντικούς για την βραχυπρόθεσμη οικονομία) – οι οποίοι μάλιστα οδήγησαν ακόμα και στο κλείσιμο κάμποσων βιομηχανιών. Αναστρέφω λοιπόν το επιχείρημα: Τώρα ήρθε η ώρα να επιβάλομε καί στη βιομηχανία των εστιατορίων μέτρα υγιεινής των εργαζομένων, ανάλογα με εκείνα που ήδη έχομε λάβει σε άλλες βιομηχανίες!
4. Εξ άλλου, στο ίδιο τεύχος του «Βήματος Ιδεών», διακεκριμένη συγγραφέας επικαλείται την ύπαρξη καυσαερίων στην ατμόσφαιρα, ως επιχείρημα κατά του περιορισμού καυσαερίων εξ ανθρωπίνου στόματος. Αλλ’ άς θυμηθούμε πρώτον οτι τα καυσαέρια παράγονται ως μία (προς το παρόν) αναπόφευκτη παρενέργεια της Οικονομίας και της Διασκέδασης. Και, παρα ταύτα, οι εκπομπές καυσαερίων μειώνονται χάρις στις περιοριστικές διατάξεις που επιβάλλομε – άμα συμφωνήσει δε κι ο κ. Μπούς, ακόμα καλύτερα. Κι ύστερα, τί είδους ετερογονικό επιχείρημα είναι ετούτο; Επειδή έχομε 1.500 νεκρούς απο οδικά ατυχήματα κατ’ έτος στους ελληνικούς δρόμους, θα έπρεπε να νομιμοποιήσομε τον φόνο;
Αλλ’ είμαι βέβαιος οτι ο διάλογος θα συνεχισθεί. Διότι, (για να αντιγράψω τον έξοχο Νίκο Καρατζά), οι χιλιάδες θάνατοι καπνιστών τον χρόνο που μπορούμε να αποφύγομε είναι το πειστικότερο κίνητρο των πολιτικών-μας αποφάσεων.
Το Βήμα, Θ. Π. ΤΑΣΙΟΣ | Κυριακή 7 Σεπτεμβρίου 2008
Ο κ. Θεοδόσης Π. Τάσιος είναι ομότιμος καθηγητής του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου.