Η ψυχολογία του καπνιστή
Ο καπνός πρωτοεμφανίστηκε στην Βόρεια και Νότια Αμερική πολλά χρόνια πριν και χρησιμοποιούνταν από διάφορες φυλές. Η χρήση του ήταν συνδεδεμένη με το μυστικισμό και τις διάφορες θρησκευτικές τελετές. Οι πρωτόγονες φυλές πίστευαν, πως ο καπνός κρατούσε μακριά τα κακά πνεύματα. Παράλληλα χρησιμοποιούνταν και για φαρμακευτικούς σκοπούς, δίδονταν συχνά ως φάρμακο για τους πονοκεφάλους, τους πονόδοντους, τα κρυολογήματα, το βήχα και ακόμα για τα σπασμένα άκρα του σώματος.
Στις μέρες μας, η χρήση του καπνού δεν συνδέεται πια με θρησκευτικές τελετές, ούτε χρησιμοποιείται ως θεραπευτικό μέσο, αλλά είναι συνδεδεμένη με άλλες πτυχές της σύγχρονης κοινωνίας. H Κλινική Ψυχολόγος Βάνια Φισούν μας ενημερώνει για την ψυχολογία του καπνίσματος.
Αρχικό έναυσμα για την έναρξη αυτής της βλαβερής συνήθειας ενδέχεται να αποτελέσουν πολλοί και ποικίλοι παράγοντες. Οι νεότεροι σε ηλικία βλέπουν το κάπνισμα σαν ένα μέσο επιβεβαίωσης του ανδρισμού ή της θηλυκότητάς τους. Νιώθουν, πως είναι ένα βήμα προς την κατάκτηση της ανεξαρτησίας και της καθιέρωσής τους ως αυτόνομα άτομα. Σημαντικό ρόλο σε αυτή την ηλικία παίζει και η τάση και επιθυμία του νέου να ενταχθεί σε ομάδες συνομηλίκων του, πράγμα που απαιτεί το συμβιβασμό με τις αξίες της συγκεκριμένης ομάδας.
Πέρα όμως από τους παράγοντες που οδηγούν στην έναρξη του καπνίσματος σε νεαρή ηλικία, υπάρχουν αμέτρητοι άλλοι που ευνοούν τη συνέχιση του καπνίσματος, κυρίως σε άτομα μεγαλύτερων ηλικιών. Έχει επικρατήσει η αντίληψη, ότι το κάπνισμα βοηθά στη χαλάρωση και τη μείωση της έντασης. Πολλοί καπνιστές υποστηρίζουν, πως κάτω από την πίεση στρεσογόνων καταστάσεων το τσιγάρο τους βοηθά να ηρεμήσουν και να αντιμετωπίσουν με μεγαλύτερη ψυχραιμία την πραγματικότητα. Άλλοι έχουν την πεποίθηση, πως το τσιγάρο τους είναι απαραίτητο για να συγκεντρωθούν και να φέρουν σε πέρας με επιτυχία τις επαγγελματικές τους υποχρεώσεις. Για άλλους πάλι, το κάπνισμα βοηθά στην καταπολέμηση της αμηχανίας ή είναι ένα συμπλήρωμα στις απολαυστικές και ευχάριστες καταστάσεις και εμπειρίες τους. Πολλοί, επίσης, βρίσκουν στο τσιγάρο ένα μέσο παρηγοριάς σε δύσκολες και δυσάρεστες καταστάσεις. Σύμφωνα με ψυχολόγους υπάρχουν διάφορα είδη καπνιστών και καπνίσματος.
Το ψυχοκοινωνικό κάπνισμα. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν τα άτομα που καπνίζουν για το "θεαθήναι", για να τους δουν οι άλλοι και όχι για τον εαυτό τους ή επειδή τους αρέσει. Εδώ υπάγονται κυρίως οι έφηβοι για τους οποίους το κάπνισμα έχει χαρακτήρα συμβολικό, είναι δείγμα ενηλικίωσης και αυτο-επιβεβαίωσης. Στην περίπτωση αυτή ανήκουν επίσης άτομα που χρησιμοποιούν το τσιγάρο ως μέσο καταπολέμησης της αμηχανίας ή άτομα που γίνονται καπνιστές μόνο μέσα στα πλαίσια κοινωνικών εκδηλώσεων και κάτω από την επίδραση άλλων καπνιστών.
Το αισθησιακό-κινησιακό κάπνισμα. Για τα άτομα αυτής της κατηγορίας το τσιγάρο αποτελεί ένα φετίχ. Το κάπνισμα είναι μια ιεροτελεστία και η σχέση με το πακέτο σχεδόν ερωτική. Ο καπνιστής απολαμβάνει τη γεύση και την αίσθηση του τσιγάρου στο χέρι ή στα χείλη του, αφήνεται στη διαδικασία του ανάμματος, της εισπνοής και εκπνοής του καπνού. Η ευχαρίστηση που αντλούν τα άτομα αυτά από την πράξη του καπνίσματος είναι φανερή περισσότερο στους καπνιστές πίπας ή πούρου.
Το συγκαταβατικό κάπνισμα. Ο καπνιστής αυτής της κατηγορίας έχει τη δυνατότητα να ελέγχει τον αριθμό των τσιγάρων που θα καπνίσει. Δεν μπορεί να θεωρηθεί εθισμένος, γιατί έχει τη δυνατότητα να απέχει από το κάπνισμα ακόμα και για μέρες. Καπνίζει όταν τύχει να έχει διαθέσιμα τσιγάρα, κυρίως σε ώρες ανάπαυλας για να χαλαρώσει ή μέσα στα πλαίσια της παρέας. Ωστόσο δεν νιώθει ποτέ επιτακτική την ανάγκη να καπνίσει, ούτε εκδηλώνει συμπτώματα στέρησης ακόμα και όταν έχει να καπνίσει πολλές ώρες.
Το καταπραϋντικό κάπνισμα.
Στην κατηγορία αυτή υπάγονται οι νευρικοί, γεμάτοι άγχος και στρες, καπνιστές. Γι' αυτούς το τσιγάρο είναι μέσο αντιμετώπισης του άγχους, που τους βοηθά να μειώσουν την καθημερινή ένταση. Σε αντίθεση με τους καπνιστές της προηγούμενης κατηγορίας, αυτοί έχουν άμεση ανάγκη το τσιγάρο και θεωρούνται εξαρτημένοι από αυτό. Το χρησιμοποιούν για να μειώσουν τις έντονες συγκινησιακές και δυσάρεστες καταστάσεις. Όταν απέχουν από το κάπνισμα για μεγάλο χρονικό διάστημα υποφέρουν από έντονα συμπτώματα στέρησης.
Το διεγερτικό κάπνισμα.
Στην κατηγορία αυτή ανήκουν τα άτομα που χρησιμοποιούν τις διεγερτικές ικανότητες της νικοτίνης για να ελαττώσουν την κόπωση μιας εξαντλητικής μέρας, να διατηρήσουν τη σκέψη τους νηφάλια και σε εγρήγορση και για να είναι σε θέση να αυτοσυγκεντρωθούν. Ο καπνιστής αυτής της κατηγορίας είναι συνήθως ο εργασιομανής τύπος που εργάζεται σε στρεσογόνο περιβάλλον και το τσιγάρο τον βοηθά να ανταπεξέρχεται στις καθημερινές απαιτήσεις. Καταναλώνει μεγάλες ποσότητες νικοτίνης σε κρίσιμες, οριακές καταστάσεις.
Το αυτοματοποιημένο καπνισμα. Σ' αυτή την περίπτωση ανήκουν οι μανιώδεις καπνιστές, τα άτομα που είναι πλέον απόλυτα εξαρτημένα από την νικοτίνη. Το κάπνισμα είναι γι' αυτούς μια ασυνείδητη μηχανική πράξη.
Eίναι εμφανές λοιπόν, ότι το κάπνισμα είναι άμεσα συνδεδεμένο με την δομή της σύγχρονης κοινωνίας και σχετίζεται άμεσα με την ψυχολογική κατάσταση του ατόμου.
Πηγή:
www.e-go.gr
