Πράσινη βιβλος – Για μια Ευρώπη απαλλαγμένη από το κάπνισμα

2. Κανονισμός απαγόρευσης του καπνίσματος με εξαιρέσεις

Πλεονεκτήματα

Η μείωση τόσο του ενεργητικού όσο και του παθητικού καπνίσματος καθώς και η "απομαλοποίηση" της χρήσης καπνού στο πλαίσιο αυτής της επιλογής αναμένεται ότι θα είναι μεγαλύτερες από την περίπτωση στην οποία δεν θα ληφθεί κανένα μέτρο.

Νομοθεσία με εξαιρέσεις θα μπορούσε να είναι πιο αποδεκτή σε ορισμένα κράτη μέλη ειδικά στη βιομηχανία και συνεπώς θα μπορούσε να είναι πιο εφικτή. Ταυτόχρονα, τα επιμέρους κράτη μέλη θα είναι ελεύθερα να εκδώσουν ή να συνεχίσουν να εφαρμόζουν πιο αυστηρή νομοθεσία στην οποία δεν ισχύουν εξαιρέσεις.

Οι εξαιρέσεις θα μπορούσαν να συμπληρώνονται με ελάχιστες απαιτήσεις για κλειστούς χώρους καπνίσματος συμπεριλαμβανομένων των προδιαγραφών αερισμού.

Μειονεκτήματα

Από την άποψη των υγειονομικών και κοινωνικών οφελών, το μέτρο αυτό θα ήταν λιγότερο αποτελεσματικό από έναν πλήρη κανονισμό για την απαγόρευση του καπνίσματος.

Ορισμένες από τις πιο ευάλωτες ομάδες θα συνεχίσουν να εκτίθενται στον καπνό του περιβάλλοντος (ETS). Ένας ατελής κανονισμός θα έθετε σε κίνδυνο τα κράτη μέλη και/ή τους εργοδότες που εμπλέκονται σε δικαστικές διαφορές με πολίτες λόγω βλάβης της υγείας τους η οποία οφείλεται σε παθητικό κάπνισμα.

Οι εξαιρέσεις θα μείωναν την επίδραση της "απομαλοποίησης" του καπνίσματος η οποία θα μπορούσε να επιτευχθεί με την πλήρη απαγόρευση. Από διεθνή αποδεικτικά στοιχεία προκύπτει ότι κανονισμοί οι οποίοι επιτρέπουν το κάπνισμα σε ορισμένους χώρους μειώνουν στο ήμισυ περίπου την επίδραση στη συμπεριφορά καπνίσματος σε σύγκριση με πολιτικές πλήρους απαγόρευσης του καπνίσματος[lxviii]

Διαφορετικές διατάξεις για διαφορετικές εγκαταστάσεις θα ήταν επίσης πολύ πιο πολύπλοκο και δαπανηρό να επιβληθούν από μια πλήρη απαγόρευση, επειδή καθιστούν αναγκαίες περισσότερες προδιαγραφές σήμανσης και ελέγχων.

2.1. Εξαίρεση για τον κλάδο φιλοξενίας (ξενοδοχεία/εστιατόρια/καφενεία) με άδεια πώλησης οινοπνευματωδών ποτών

Λόγω της έντονης έκθεσης σε καπνό του περιβάλλοντος, οι εργαζόμενοι στον κλάδο φιλοξενίας διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο από το παθητικό κάπνισμα, με 50% μεγαλύτερο κίνδυνο καρκίνου του πνεύμονα[lxix]. Αυτή η επαγγελματική ομάδα θα εξακολουθήσει να εκτίθεται στο παθητικό κάπνισμα. Ο ίδιος κίνδυνος για την υγεία ισχύει και για τους πελάτες σε δημόσιους χώρους ποτού και φαγητού.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της έρευνας για το εργατικό δυναμικό του 2004, σχεδόν 4,3 εκατομμύρια ατόμων εργάζονταν σε μπαρ, σε εστιατόρια και στον τομέα τροφοδοσίας (HORECA) σε 15 κράτη μέλη της ΕΕ, αριθμός που αντιστοιχεί στο 3% της συνολικής απασχόλησης στις εν λόγω χώρες (δεν υπάρχουν στοιχεία για τα υπόλοιπα 10 κράτη μέλη). Σημαντικό ποσοστό νέων και γυναικών εργάζονται στον κλάδο φιλοξενίας.[lxx]

Από την αξιολόγηση του αντικτύπου του ρυθμιστικού πλαισίου που πραγματοποιήθηκε από την εταιρεία Scottish Executive εκτιμήθηκε ότι η μείωση των θανάτων που οφείλεται σε μειωμένο ενεργητικό ή παθητικό κάπνισμα στο πλαίσιο αυτής της επιλογής ανέρχεται, αντιστοίχως, στο ήμισυ και στο ένα τέταρτο της μείωσης των θανάτων που οφείλεται στην επιλογή της ολικής απαγόρευσης του καπνίσματος.[lxxi]

2.2. Εξαίρεση για μπυραρίες και μπαρ που δεν σερβίρουν φαγητό

Η επιλογή αυτή δεν θα μπορούσε να προστατεύσει τις πιο ευάλωτες επαγγελματικές ομάδες από την έκθεση στο παθητικό κάπνισμα. Ούτε οι πελάτες των ζυθοπωλείων και μπαρ θα μπορούσαν να προστατευθούν. Επίσης θα δημιουργούσε τον κίνδυνο οι μπυραρίες να σταματήσουν το σερβίρισμα φαγητού για να παρακάμψουν την απαγόρευση του καπνίσματος.

Επιπλέον, υπάρχει κίνδυνος διεύρυνσης των υφιστάμενων ανισοτήτων όσον αφορά την υγεία: πρόσφατες μελέτες από το ΗΒ δείχνουν ότι τα επίπεδα έκθεσης στον καπνό του περιβάλλοντος είναι σημαντικά υψηλότερα σε μπυραρίες υποβαθμισμένων κοινοτήτων παρά σε μπυραρίες πιο εύπορων περιοχών.[lxxii] Επιπλέον, η πλειονότητα των καταστημάτων με άδεια πώλησης αλκοολούχων ποτών που δεν σερβίρουν φαγητό βρίσκονται σε υποβαθμισμένες περιοχές και οι μπυραρίες στις περιοχές αυτές θα έχουν έντονο κίνητρο να αλλάξουν και να σερβίρουν μόνον αλκοολούχα ποτά.[lxxiii]

Στην αξιολόγηση του αντικτύπου του ρυθμιστικού πλαισίου, που πραγματοποιήθηκε από την κυβέρνηση του ΗΒ, εκτιμήθηκε ότι τα οφέλη για την υγεία αυτής της επιλογής ανέρχονται στο 40% των οφελών μιας ολικής απαγόρευσης (με βάση την υπόθεση ότι το 10-30% των μπυραριών δεν σερβίρουν σήμερα φαγητό).[lxxiv]

2.3. Κλειστοί, χώροι καπνίσματος με ξεχωριστό αερισμό

Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται σήμερα (με βάση την ανάμειξη και αραίωση) έχουν περιορισμένο αντίκτυπο στα επίπεδα ρύπων καπνού του περιβάλλοντος στις επιχειρήσεις του κλάδου φιλοξενίας και σε άλλους εσωτερικούς χώρους[lxxv] Επιπλέον, από μελέτες που διεξήχθησαν σε ελεγχόμενα περιβάλλοντα, όπως είναι ο «περιβαλλοντικός θάλαμος» της ΕΕ INDOORTRON προέκυψε ότι ο ρυθμός εναλλαγής του αέρα δεν οδηγούσε σε σημαντική βελτίωση της ποιότητας της εσωτερικής ατμόσφαιρας.[lxxvi] Μολονότι σε κάποιες πρόσφατες μελέτες που χρηματοδοτήθηκαν από την καπνοβιομηχανία αναφέρεται ότι ο αερισμός αλλαγής αέρα είναι πιο αποτελεσματικός[lxxvii], δεν είναι δυνατή η πλήρης εξάλειψη του καπνού με τη χρησιμοποίηση αερισμού. [lxxviii]

Στην πρώτη συνεδρίαση των συμβαλλομένων μερών της σύμβασης-πλαισίου για την καταπολέμηση της κατανάλωσης καπνού αποφασίστηκε (ομόφωνα) ότι «υπάρχουν πειστικά στοιχεία ότι οι τεχνολογικές προσεγγίσεις δεν προστατεύουν από την έκθεση στον καπνό.»[lxxix] Επίσης, η εταιρεία American Society of Heating, Refrigerating, and Air Conditioning Engineers ( ASHRAE ) – ένας φορέας που καθορίζει διεθνείς προδιαγραφές για την ποιότητα του αέρα εσωτερικών χώρων και τον αερισμό – εξέδωσε έγγραφο τοποθέτησης το 2005 σχετικά με τις προσεγγίσεις για την καταπολέμηση του παθητικού καπνίσματος, στο οποίο συμπεραίνεται ότι ο μόνος αποτελεσματικός τρόπος για την εξάλειψη των κινδύνων για την υγεία που συνδέονται με την έκθεση σε καπνό του περιβάλλοντος είναι η απαγόρευση του καπνίσματος σε εσωτερικούς χώρους.[lxxx]

Ο φυσικός χωρισμός των καπνιστών από τους μη καπνιστές με τη μορφή των κλειστών χώρων καπνίσματος μπορεί να αυξήσει την αποτελεσματικότητα των συστημάτων αερισμού στο τμήμα των χώρων στο οποίο απαγορεύεται το κάπνισμα.[lxxxi] Ωστόσο, η προσέγγιση αυτή δεν προστατεύει τους παρευρισκόμενους σε χώρους καπνίσματος και το προσωπικό (π.χ. σερβιτόρους ή καθαριστές) που πρέπει να εισέλθουν στο χώρο στο πλαίσιο της εργασίας τους.

Ένα άλλο πρόβλημα σχετικά με τους χώρους καπνίσματος είναι το σημαντικό οικονομικό κόστος, το οποίο θα δημιουργούσε ένα άνισο πεδίο ανταγωνισμού για τις μικρότερες επιχειρήσεις.[lxxxii] Επιπλέον, η λειτουργία και η συντήρηση αεριζόμενων χώρων καπνίσματος απαιτούν τεράστια υποδομή ελέγχου και παρακολούθησης . Τα στοιχεία δείχνουν ότι, όπου χρησιμοποιούνται συστήματα αερισμού, συχνά δεν πληρούν τα πρότυπα που ορίζονται από το τη νομοθεσία.[lxxxiii]

Εάν οι αεριζόμενοι χώροι καπνίσματος μπορούν να θεωρηθούν ως βιώσιμη επιλογή για τους εξαιρούμενους δημόσιους χώρους, πρέπει να πληρούν τις ακόλουθες απαιτήσεις:

– να είναι πλήρως κλειστοί και απομονωμένοι από τους χώρους στους οποίους απαγορεύεται το κάπνισμα,

– να είναι εξοπλισμένοι με σύστημα αερισμού ξεχωριστό από το σύστημα των χώρων στους οποίους απαγορεύεται το κάπνισμα,

– να έχουν αρνητική πίεση αέρος για την πρόληψη της διάδοσης του καπνού σε άλλους χώρους,

– καμία άλλη δραστηριότητα εκτός του καπνίσματος δεν πρέπει να επιτρέπεται στο χώρο αυτό προκειμένου να μειωθεί στο ελάχιστο η ανάγκη για τους υπαλλήλους να εκτελούν στο χώρο αυτό δραστηριότητες που έχουν σχέση με την εργασία[lxxxiv].

Στη Μάλτα, την Ιταλία και τη Σουηδία, οι οποίες επιτρέπουν τη δημιουργία χώρων καπνίσματος με ξεχωριστό εξοπλισμό, οι περισσότερες επιχειρήσεις επέλεξαν να μη χρησιμοποιήσουν αυτή την επιλογή.