17 Οκτωβρίου, 2010
Αντιπαθητικοί αντικαπνιστές
«Δεν υπάρχουν παθητικοί καπνιστές, υπάρχουν αντιπαθητικοί αντικαπνιστές» λέει ένα σύνθημα που, μολονότι με περιλαμβάνει –και με περιλαβαίνει!– και εμένα, το βρίσκω άκρως ευρηματικό.
Αντιπαθητικοί αντικαπνιστές λοιπόν. Αλλά τι είναι πρώτα οι αντικαπνιστές; Γιατί όλοι οι άκαπνοι δεν είναι αντικαπνιστές. Εννοώ ότι πολλοί δεν καπνίζουν, αλλά δεν τους ενοχλεί το κάπνισμα των άλλων, κάποιοι μάλιστα από αυτούς δηλώνουν και αντίθετοι με τον αντικαπνιστικό νόμο, αντίθετοι και αυτοί σε κάθε απαγόρευση, για λόγους αρχής. Άρα αντικαπνιστές είναι αυτοί που ενοχλούνται από το κάπνισμα, και έτσι επιθυμούν, ή ανάλογα και απαιτούν, τον περιορισμό του ή, πάλι ανάλογα, την απαγόρευσή του.
Ε, αυτοί λοιπόν, οι αντικαπνιστές, που σημειωτέον οι περισσότεροι είναι πρώην καπνιστές, κυρίως αυτοί είναι αντιπαθητικοί.
Γιατί είναι αντιπαθητικός ο αντικαπνιστής; Πρώτα και κύρια γιατί είναι φύσει και θέσει αντίθετος με τον καπνιστή, γιατί αμφισβητεί και προπαντός εμποδίζει –ή θέλει να εμποδίσει– την απόλαυση του καπνιστή. Αντιπαθητικός είναι όμως και πριν απ’ αυτό, γενικότερα. Κι αν όχι αντιπαθητικός, σαφώς ξενέρωτος. Γιατί είναι πλήθος τα στερεότυπα, του κρυόκωλου, υποχόνδριου υγιεινιστή απ’ τη μια, του ηδονιστή καπνιστή απ’ την άλλη! Ειδικότερα, το στερεότυπο του έξω καρδιά γλεντζέ, του θερμόαιμου Μεσογειακού, του ρέμπελου επίσης, του Ζορμπά, που ο τράχηλός του ζυγόν δεν υποφέρει, είναι πανίσχυρο και σαγηνευτικό: «Εγώ τον άντρα τον θέλω να μυρίζει ουίσκι και τσιγάρο, κι όχι σαπούνια και σαμπουάν» θυμάμαι που έλεγε μια συμπαθής τραγουδίστρια παλιά, σε εποχές πάντως που ουίσκι και τσιγάρο μύριζα κι εγώ!
Ώστε λοιπόν: ο άντρας απ’ τη μια, κι από την άλλη ο φλούφλης, ο ραχιτικός διανοούμενος: γυαλάκια και ξενερωσιά.
Είναι όμως, φοβούμαι, και άλλος, μέγας λόγος που υποστηρίζει αυτή την αντιπάθεια –και μένω στην αντιπάθεια, για να μη μιλήσω για σίγουρη κάποτε αποστροφή, συχνά και μίσος. Είναι λοιπόν αντιπαθητικός ο αντικαπνιστής, και ειδικά ο πρώην καπνιστής, γιατί στο πρόσωπό του αμφισβητούνται έμμεσα, αν όχι ευθέως, πολλά από τα ερείσματα του καπνιστή.
Ξέρει δηλαδή ο καπνιστής, ή αισθάνεται βαθύτερα, μπορεί και εντελώς ασύνειδα, πάντως σίγουρα το βλέπει στον άλλον, πλάι του: ότι δεν είναι πάντα δύσκολο το κόψιμο του τσιγάρου, ίσα ίσα, συχνά είναι εντυπωσιακά απλό, ότι δεν απαιτείται σιδερένια θέληση και χαλύβδινος χαρακτήρας, ότι δε θα πάθει κάνα φοβερό στερητικό ούτε θα έχει καμιά φοβερή επίπτωση στην απόδοσή του στη δουλειά, στην έμπνευσή του κτλ. Όμως του αρέσει το τσιγάρο, είναι η απόλαυσή του.
Ακόμα χειρότερα: ξέρει ο καπνιστής από τον ίδιο τον εαυτό του τώρα, το έχει δει σε πλείστες περιπτώσεις πάνω του, πως σίγουρα μπορεί και χωρίς τσιγάρο. Ξέρει δηλαδή ότι σε σχετικώς μεγάλα διαστήματα, ακόμα και ημερών, π.χ. με γρίπη, έμεινε άκαπνος, χωρίς να αρχίσει να τρέμει επειδή του έλειψε η νικοτίνη· συχνότερα στον κινηματογράφο ή το θέατρο, σε πολύωρες προβολές και κυρίως θεατρικές παραστάσεις, σαφώς απόλαυσε το θέαμα, χωρίς να ιδρώσει από τη στέρηση· ή στο αεροπλάνο όπου κάποτε με το τσιγάρο διασκέδαζε το φόβο του, σε μια τόσο σοβαρή λοιπόν περίσταση, από τις ελάχιστες όπου βρίσκω δικαιολογημένη την ανάγκη του άλλου για τσιγάρο, έμεινε τώρα άκαπνος, χωρίς να μεγαλώσει λ.χ. ο φόβος του. Όμως του αρέσει το τσιγάρο, είναι η απόλαυσή του.
Αλλά ξέρει και όλα τα άλλα, τα στοιχειώδη, τα ομολογεί, πως λόγου χάρη του βρομάει το τασάκι στο σπίτι, και πιο πολύ το τασάκι του αυτοκινήτου, γι’ αυτό και πάντα το πετάει απ’ έξω το τσιγάρο, και του βρομάν τα ρούχα του έπειτα από ταβέρνα. Και ξέρει ακόμα πως και έξω, σε ανοιχτό χώρο, μυρίζει ο καπνός, που πάει πάντα δίπλα προτού αναληφθεί (εάν!) στους ουρανούς κτλ. Όμως του αρέσει το τσιγάρο, είναι η απόλαυσή του.
Και ξέρει κι άλλο βασικό, το παραδέχεται, ότι δεν είναι τόσο η νικοτίνη, ότι δεν είναι κυρίως η νικοτίνη, αλλά η χειρονομία, παναπεί η αμηχανία, η κοινωνική δηλαδή παράμετρος, και καμία οργανική ή άλλη ανάγκη.
Άντε μετά να διεκτραγωδήσει το δράμα του για εθισμό, νιώθοντας ότι ο άλλος μπορεί να τον ακούει βερεσέ. Ο αντιπαθητικός λοιπόν. Που μάλιστα δεν είναι ασκητής ή βράχος θέλησης –συχνά, για να αναφερθώ τουλάχιστον στον εαυτό μου, κάθε άλλο! Διπλά, πολλαπλά αντιπαθητικός λοιπόν.
Φυσικά, όλοι οι άνθρωποι δεν είναι ίδιοι, ούτε όλες οι περιπτώσεις ίδιες, μα τι περίεργο, αυτό μοιάζει να ισχύει πάντα για τον ίδιον που το επικαλείται, ποτέ για τον άλλον, για τις ανάγκες εννοώ, τα γούστα, τις αδυναμίες, την απόλαυση του άλλου.
Ας μείνουμε λοιπόν στο μόνο σοβαρό, αδιαμφισβήτητο, και ακαταμάχητο: στην απόλαυση, στο «έτσι γουστάρω», κι ας αφήσουμε τις αδυναμίες και τους εθισμούς, και πολύ περισσότερο τις ελεύθερες επιλογές και τα λοιπά, ας μείνουμε ξαναλέω στην απόλαυση· και τότε να δούμε ότι και του άλλου, του μη καπνιστή, η δική του απόλαυση, είναι ακριβώς το αντίθετο, το μη κάπνισμα, ο μη καπνός.
Και τότε, μόνο τότε, θα μπορέσει να αρχίσει η όποια συζήτηση. Με βάση δηλαδή τις δύο διαμετρικά αντίθετες, αλλά απολύτως νόμιμες για τον καθένα, γιατί ο καθένας έτσι γουστάρει, απολαύσεις. Του άλλου και τη δική μου.
Γιάννης Η. Χάρης, Τα Νέα, 16 Οκτωβρίου 2010
Εκ στόματος καπνιστών
Λέσχες καπνού ζητούν οι καταστηματάρχες
Νωρίτερα κατά έξι μήνες θα απαγορευτεί το κάπνισμα – από 1η Ιουλίου 2009
4 Comments
Να ευχαριστήσουμε τον Γιάννη Η. Χάρη για ένα ακόμη εξαιρετικό άρθρο για το κάπνισμα και τις κοινωνιολογικές προεκτάσεις του στη χώρα μας, τις τόσο χαρακτηριστικές, τις οποίες ανέλυσε με περισσή ευφράδεια και χιούμορ.
Να μου επιτραπεί να υπενθυμίσω αυτά που λέει ο Νίκος Δήμου, καθώς πιστεύω ότι με λίγα λόγια συνοψίζουν την κατάσταση.
Επίσης, το τσιγάρο σαφέστατα και είναι εθισμός, και δεν υπάρχει «απόλαυση», με τη στενή έννοια του όρου, όταν κάποιος έχει εθιστεί, αλλά κάλυψη της εθιστικής ανάγκης (και των νικοτινικών υποδοχέων στον εγκέφαλο). Γιατί π.χ. δεν απολαμβάνει το πρώτο του τσιγάρο παρά μάλλον βήχει και αηδιάζει; Με την ίδια λογική, «απόλαυση» συνιστά για τον ηρωινομανή, η λήψη της ηρωίνης, και φυσικά, για να εξασφαλίσει αυτήν την τόσο σημαντική απόλαυσή του δεν πιστεύω να σας πειράζει αν κλέψει ή σκοτώσει (μιας και στην προκειμένη περίπτωση δεν υπάρχει «παθητικός ηρωινομανής», πόσο μάλλον «αντιπαθητικός αντιηρωινομανής»);
Όσον αφορά στην εθιστικότητα της νικοτίνης (πόσο μάλλον σε συνδυασμό με κάμποσα άλλα πρόσθετα που έχουν τα τσιγάρα) βλέπε εδώ.
Και φυσικά, πώς έγινε δυνατόν κάτι τόσο άθλιο όσο το κάπνισμα να διαδοθεί σε τέτοιο βαθμό;
Όσο για το σύνθημα καθεαυτό («Δεν υπάρχουν παθητικοί καπνιστές, υπάρχουν αντιπαθητικοί αντικαπνιστές») καίτοι ευρηματικό από γλωσσική άποψη, θα έλεγα ότι είναι χαρακτηριστικό του ελληνικού τσαμπουκά και του ελληνικού θράσους· του Ελληνάρα, που δεν διστάζει να καπνίζει σε παιδότοπους και νοσοκομεία και να αδιαφορεί για τις επιπτώσεις των πράξεών του στους άλλους. Και, πάνω απ’ όλα, υπενθυμίζω, παρ’ όλη τη χάρη και την ευρηματικότητα, συνιστά ύβρη για όλους αυτούς που αρρώστησαν και πέθαναν (π.χ. ένεκα έκθεσης στον καπνό σε χώρους εργασίας) επειδή κάποιοι «συνάνθρωποί» μας αρέσκονταν να εντρυφούν στην «απόλαυσή» τους.
μπορεί κάποιος να μου απαντήσει αν το κάπνισμα επιτρέπεται στα πλαίσια μιας θεατρικής παράστασης;
Σίγουρα όχι (από τη στιγμή που είναι σε κλειστό χώρο!). Τώρα αν αποτελεί μέρος του σεναρίου να καπνίζει ένας ηθοποιός, φαντάζομαι ίσως να υπάρχει κάποια ανοχή. Πάντως, έχω δει θεατρικές παραστάσεις που το κάπνισμα από τους ηθοποιούς πήγαινε σύννεφο, και δεν μου φαινόταν διόλου απαραίτητο για τις απαιτήσεις του έργου.
Τώρα βέβαια μου θυμίζεις διάφορα, π.χ. την εποχή που ήμουνα σε μια θεατρική ομάδα και ήμουν μάλλον ο μόνος που δεν κάπνιζε (περισσότερες λεπτομέρειες εδώ: http://www.nonsmokersclub.com/content/view/2/2/). Ακόμη και πρόσφατα, όπου συμμετείχα σε θεατρικό σεμινάριο και ο εισηγητής (γνωστός ηθοποιός) κάπνιζε στην αίθουσα!
Nα απαντήσω και εγώ στον κύριο που εγραψε το εξαιρετικό άρθρο «Δεν υπάρχουν παθητικοί καπνιστές, υπάρχουν αντιπαθητικοί αντικαπνιστές» — «ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΑΝΤΙΠΑΘΗΤΙΚΟΙ ΚΑΠΝΙΣΤΕΣ, ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΑΝΕΓΚΕΦΑΛΟΙ ΚΑΠΝΙΣΤΕΣ» και να πει τώρα που περιλαμβανεται…