Πράσινη βιβλος – Για μια Ευρώπη απαλλαγμένη από το κάπνισμα

2. Εθελοντικά μέτρα

Η επιλογή αυτή συνίσταται στην ενθάρρυνση των ενδιαφερομένων μερών να εγκρίνουν εθελοντικά κοινές κατευθυντήριες γραμμές σε ευρωπαϊκό επίπεδο προκειμένου να απαλλαγούν περισσότεροι χώροι από τον καπνό. Κλαδικές προσεγγίσεις (π.χ. στον τομέα δραστηριοτήτων αναψυχής και τροφοδοσίας) θα μπορούσαν να προωθούνται. Η εταιρική κοινωνική ευθύνη θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως βάση για εξέλιξη στον τομέα αυτό.

Προκειμένου να διευκολυνθούν οι συζητήσεις, θα μπορούσε να θεσπισθεί μια διαδικασία ευρείας πλατφόρμας στην οποία θα συμμετείχαν η κοινωνία των πολιτών και οι οικονομικοί φορείς καθώς και οι αντιπρόσωποι των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, των κρατών μελών και των διεθνών οργανισμών. Μια τέτοιου είδους πλατφόρμα είχε καθοριστεί το περασμένο έτος στον τομέα της διατροφής και της σωματικής άσκησης. Μια παρόμοια διαδικασία έχει προταθεί πρόσφατα για την ανάπτυξη μιας ευρείας στρατηγικής της ΕΕ κατά των αλκοολούχων ποτών.

Μια άλλη επιλογή θα μπορούσε να είναι η ενθάρρυνση των ευρωπαίων κοινωνικών εταίρων (οργανώσεις εργοδοτών και συνδικαλιστικών οργανώσεων) να διαπραγματευτούν αυτόνομη συμφωνία σχετικά με το κάπνισμα στο χώρο εργασίας με βάση το άρθρο 138 της Συνθήκης. Η αυτορύθμιση μέσω του ευρωπαϊκού κοινωνικού διαλόγου είχε ως συνέπεια διάφορα αποτελέσματα, συμπεριλαμβανομένης της έγκρισης άνω των 300 κοινών κειμένων από τους ευρωπαίους κοινωνικούς εταίρους.

Στην ιδανική περίπτωση, η αυτορύθμιση μπορεί να είναι πιο γρήγορη και πιο ευέλικτη από τους παραδοσιακά νομοθετικούς διαύλους και να παρέχει μια ευκαιρία στους οικείους κλάδους και επιχειρήσεις να έχουν μεγαλύτερη άμεση επιρροή στις πολιτικές που υιοθετούνται. Επίσης έχει το δυναμικό να δημιουργήσει ένα συναίσθημα ευθύνης και κυριότητας στα ενδιαφερόμενα μέρη. Ωστόσο, η πρόοδος που επιτεύχθηκε εξαρτάται από την προθυμία των ενδιαφερομένων μερών να συμμορφωθούν με τη συμφωνημένη δέσμευση και την αποτελεσματικότητα των μηχανισμών επιβολής. Στοιχεία από τα κράτη μέλη αποδεικνύουν, δυστυχώς, ότι οι εθελοντικές συμφωνίες δεν ήταν αποτελεσματικές στον τομέα της καταπολέμησης του καπνίσματος. Ειδικά στον κλάδο των δραστηριοτήτων αναψυχής και της φιλοξενίας, τα προαιρετικά μέτρα δεν έχουν επιτύχει ακόμη το θεμελιώδη στόχο της σημαντικής μείωσης της έκθεσης στον καπνό του περιβάλλοντος.

Π.χ., στο ΗΒ, μετά από πέντε έτη εθελοντικής συμφωνίας μεταξύ του υπουργείου Υγείας και των κύριων ενώσεων επιχειρήσεων στον κλάδο της φιλοξενίας, διαπιστώθηκε ότι σε λιγότερα από το 1% των μπαρ απαγορευόταν το κάπνισμα.[lxxxviii] Στην Ισπανία, η νομοθεσία του 2006 έδωσε την επιλογή σε μπαρ και εστιατόρια μεγέθους κάτω των 100 m² να μην επιτρέπουν το κάπνισμα σε προαιρετική βάση. Από προγενέστερα στοιχεία φαίνεται ότι μόνον το 10% των επιλέξιμων καταστημάτων αποφάσισαν να την εφαρμόσουν.[lxxxix] Στο Παρίσι ένα προαιρετικό σύστημα με στόχο να ενθαρρυνθούν τα 12.452 καφέ, μπιστρό και μπυραρίες να δηλωθούν ως ζώνες απαγόρευσης του καπνίσματος υιοθετήθηκε από μόλις 30 καταστήματα[xc]

3. Ανοικτή μέθοδος συντονισμού.

Στην επιλογή αυτή εμπλέκονται οι συντονιστικές προσπάθειες των κρατών μελών για περιβάλλοντα χωρίς καπνό χρησιμοποιώντας την επονομαζόμενη «ανοικτή μέθοδο συντονισμού». Τα κράτη μέλη θα ενθαρρύνονται με τον τρόπο αυτό να συγκλίνουν περισσότερο τους δικούς τους νόμους απαγόρευσης του καπνίσματος χωρίς να υπάρχει ανάγκη για άμεση εναρμόνιση (μολονότι αυτό θα παραμείνει μια δυνατότητα).

Περιλαμβάνονται τα ακόλουθα στοιχεία:

– Ανταλλαγή εμπειριών και βέλτιστων πρακτικών για τη θέσπιση πολιτικών απαγόρευσης του καπνίσματος σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο,

– Επίτευξη συμφωνιών σχετικά με κοινούς στόχους και κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ με βάση επιτυχείς εμπειρίες τόσο εντός των κρατών μελών όσο και εκτός της ΕΕ. Αυτές θα μπορούσαν να συνοδεύονται από σχετικές προθεσμίες, μαζί με τους όρους για την παρακολούθηση και την επιβολή,

– Μεταφορά αυτών των κατευθυντήριων γραμμών σε εθνικά σχέδια δράσης για τη μείωση της έκθεσης σε περιβάλλοντα καπνού με ειδικά χρονοδιαγράμματα για την επίτευξη των βραχυπρόθεσμων, μεσοπρόθεσμων και μακρυπρόθεσμων στόχων,

– Περιοδική παρακολούθηση, αξιολόγηση και αξιολόγηση από ομότιμους, π.χ. με τη μορφή ετήσιων εκθέσεων από τα κράτη μέλη.

Ορισμένες χώρες έχουν ήδη ταχθεί υπέρ της απαγόρευσης του καπνίσματος και ορισμένα άλλα έχουν δηλώσει την πρόθεσή τους να κάνουν το ίδιο. Τα κράτη μέλη επίσης αντιμετωπίζουν κοινές προκλήσεις, όπως είναι η αντίσταση από τη βιομηχανία, η επιφύλαξη του κοινού και η μη συμμόρφωση με τις υφιστάμενες απαιτήσεις. Ο συντονισμός της ΕΕ θα μπορούσε να είναι χρήσιμος για την επίτευξη μιας διαδικασίας αμοιβαίας γνωστοποίησης και ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των κρατών μελών.

Ωστόσο, η δέσμευση σε στόχους σχετικά με την απαγόρευση του καπνίσματος θα παρέμεινε εθελοντική και δεν θα υπήρχαν κυρώσεις για τη μη συμμόρφωση με τους συμφωνημένους στόχους. Η αποτελεσματικότητα του συστήματος θα εξαρτιόταν από την ισχύ της πολυμερούς επιτήρησης και της αμοιβαίας πίεσης.