Πράσινη βιβλος – Για μια Ευρώπη απαλλαγμένη από το κάπνισμα

2. Οικονομικές πτυχές

2.1. Οικονομική επιβάρυνση

Τα στοιχεία από τα κράτη μέλη (ΗΒ, Ιρλανδία) και από τις χώρες εκτός της ΕΕ δείχνουν ότι η έκθεση στον καπνό του περιβάλλοντος συνεπάγεται τεράστιες ιδιωτικές και κοινωνικές δαπάνες, παρότι η συνολική επιβάρυνση του προϋπολογισμού της ΕΕ των 27 δεν έχει ακόμη εκτιμηθεί. Η επιβάρυνση της οικονομίας συνολικά συμπεριλαμβάνει τα άμεσα έξοδα που σχετίζονται με τις αυξημένες δαπάνες υγείας για τις νόσους που συνδέονται με τον καπνό, και τα έμμεσα έξοδα που συνδέονται με την απώλεια παραγωγικότητας και την απώλεια φόρου εισοδήματος και εισφορών κοινωνικής ασφάλισης από καπνιστές και θύματα του παθητικούς καπνιστές, οι οποίοι σε διαφορετική περίπτωση θα είχαν αμειβόμενη απασχόληση.[xxi]

Η οικονομική επιβάρυνση είναι ιδιαίτερα υψηλή για τους εργοδότες και περιλαμβάνει χαμηλότερη παραγωγικότητα του εργαζομένου λόγω των διαλειμμάτων για κάπνισμα και των συχνών απουσιών λόγω ασθένειας. Περιλαμβάνονται επίσης οι ζημιές από πυρκαγιά που προκαλείται από υλικά καπνίσματος καθώς και τα επιπλέον έξοδα καθαρισμού και νέας βαφής λόγω του καπνίσματος.[xxii] Στον Καναδά τα ετήσια έξοδα ανά εργαζόμενο καπνιστή, σε σύγκριση με παρόμοιο μη καπνιστή εργαζόμενο, υπολογίστηκε ότι ήταν 2.565 δολάρια Καναδά το 1995. Οι απώλειες για τους σκωτσέζους εργοδότες που οφείλονται σε μειωμένη παραγωγικότητα, υψηλότερα ποσοστά απουσιών και σε ζημίες από πυρκαγιά που προκλήθηκε από τσιγάρο υπολογίστηκε ότι ανέρχονταν το 1997 στο 0,51% έως 0,77% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕγχΠ) της Σκωτίας. Στην Ιρλανδία οι αντίστοιχοι υπολογισμοί για το 2000 είναι 1,1-1,7% του ΑΕγχΠ.[xxiii]

2.2. Αντίκτυπος της πρωτοβουλίας για την απαγόρευση του καπνίσματος

Μακροπρόθεσμα, η πιθανή βελτίωση της υγείας ως συνέπεια της πολιτικής για την απαγόρευση του καπνίσματος μπορεί να έχει σημαντικές οικονομικές επιπτώσεις . Στις αξιολογήσεις του κανονιστικού αντικτύπου που πραγματοποιήθηκαν από την κυβέρνηση του ΗΒ υπολογίστηκε ότι τα μακροπρόθεσμα καθαρά οφέλη μιας ολοκληρωμένης νομοθεσίας για την απαλλαγή από τον καπνό που οφείλεται στο κάπνισμα ανέρχονταν σε £1.714-2.116 δισεκατομμύρια ετησίως.[xxiv] Στη Σκωτία, στην Ουαλία και στη Βόρεια Ιρλανδία τα καθαρά οφέλη από την απαγόρευση του καπνίσματος υπολογίστηκαν, αντίστοιχα, σε £4.387 και £2.096 δισεκατομμύρια για περίοδο 30 ετών και £1.101 δισεκατομμύριο για περίοδο 20 ετών.[xxv]

2.3. Κίνδυνος ακούσιων συνεπειών

Επειδή οι πολιτικές για την απαλλαγή από τον καπνό που οφείλεται στο κάπνισμα θα παρακινήσουν ορισμένους καπνιστές να εγκαταλείψουν το κάπνισμα ή να καπνίζουν λιγότερο, μπορεί να υπάρξει απώλεια κερδών από τις καπνοβιομηχανίες και, κατά συνέπεια , μείωση των θέσεων απασχόλησης στον τομέα. Ωστόσο, οι θέσεις απασχόλησης της καπνοβιομηχανίας αποτελούν σχετικά μικρό ποσοστό του συνόλου των θέσεων απασχόλησης στην ΕΕ. Το 2000 το ποσοστό απασχόλησης σε αυτό τον κλάδο (καλλιέργεια καπνού, επεξεργασία και μεταποίηση) υπολογίστηκε ότι αντιστοιχούσε σε ποσοστό 0,13% της συνολικής απασχόλησης στην ΕΕ των 15.[xxvi] Επίσης, τα χρήματα που δαπανώνται σήμερα για τον καπνό πιθανώς θα δαπανώνται για άλλα αγαθά και υπηρεσίες, με αποτέλεσμα τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης σε άλλους τομείς της οικονομίας.

Η μείωση των επιπέδων ενεργητικού καπνίσματος θα προκαλέσει επίσης απώλεια εσόδων των κρατών μελών από τους φόρους στα τσιγάρα (φόροι κατανάλωσης και ΦΠΑ). Πρέπει να σημειωθεί ωστόσο ότι στις περισσότερες χώρες της ΕΕ, παρά το γεγονός ότι η φορολία των τσιγάρων αποφέρει σημαντικά έσοδα, δεν αποτελεί γενικά σημαντικό τμήμα του κρατικού προϋπολογισμού (1-5%). Εξαιρέσεις αποτελούν η Τσεχική Δημοκρατία, η Πολωνία και η Ελλάδα, όπου η φορολογία στα τσιγάρα υπολογίζεται ότι το 1999 ανερχόταν στο 6, 7 και 9 % αντίστοιχα των φορολογικών εσόδων του δημοσίου. [xxvii] Εκτός από τη μείωση των κοινωνικών δαπανών που οφείλονται στο κάπνισμα, σε περίπτωση απαγόρευσης του καπνίσματος θα αυξηθεί το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών των καπνιστών, και το εισόδημα από το κέρδος από το ΦΠΑ που θα προέρχεται από νέες επενδύσεις και δαπάνες από τα νοικοκυριά αυτά θα αντισταθμίσει εν μέρει την απώλεια εισοδήματος.

Είναι πιθανές ορισμένες απώλειες παραγωγής από τους καπνιστές οι οποίοι επιτρέπεται σήμερα να καπνίζουν στην εργασία τους και θα συνεχίσουν να καπνίζουν κάνοντας διαλείμματα έξω από τα κτίρια.