Οι Έλληνες σβήνουν το τσιγάρο, αλλά το παθητικό κάπνισμα δεν μειώνεται

Ενθαρρυντικά είναι τα στατιστικά στοιχεία σε ό,τι αφορά το κάπνισμα στην Ελλάδα, καθώς δείχνουν σημαντική μείωση των καπνιστών, ειδικά νεαρής ηλικίας. Ωστόσο, υψηλή παραμένει η συχνότητα του παθητικού καπνίσματος, καθώς χώροι εστίασης και ιδιωτικές κατοικίες αποτελούν σημεία σημαντικής έκθεσης των ατόμων στον καπνό.

Με αφορμή την επικείμενη Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος 2017 (31 Μαΐου), ο πρόεδρος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας (ΕΠΕ), Μιχάλης Τουμπής, συντονιστής διευθυντής της 6ης Πνευμονολογικής Κλινικής του ΓΝΝΘΑ «Η Σωτηρία» παρουσίασε πρόσφατα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το κάπνισμα σύμφωνα με τα οποία, τα τελευταία χρόνια υπάρχει σημαντική μείωση του καπνίσματος στην Ελλάδα, ενώ ενθαρρυντικό στοιχείο αποτελεί και η μείωση κατά 33%, που καταγράφεται στους νέους 15-24 χρονών.

«Ωστόσο, απαράδεκτα υψηλή παραμένει η συχνότητα του παθητικού καπνίσματος, καθώς οι καφετέριες, τα εστιατόρια, οι ταβέρνες, τα κέντρα διασκέδασης και τα σπίτια των καπνιστών αποτελούν χώρους σημαντικής έκθεσης των ατόμων στον καπνό. Ο επιστημονικός σχεδιασμός και η υλοποίηση προγραμμάτων πρόληψης και διακοπής του καπνίσματος, σε συνδυασμό με την εφαρμογή στην πράξη βασικών πολιτικών κατά του καπνίσματος, μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στην αλλαγή της κουλτούρας των Ελλήνων και να μειώσουν το υψηλό φορτίο νοσηρότητας και θνησιμότητας εξαιτίας του καπνίσματος, τόνισε ο κ. Τουμπής.

Η Μίνα Γκάγκα, MD, PhD Πνευμονολόγος, συντονίστρια διευθύντρια της 7ης Πνευμονολογικής Κλινικής, διευθύντρια Ιατρικής Υπηρεσίας στο Νοσοκομείο «Η Σωτηρία» και προέδρος της Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας (ERS) 2017-2018, εξήγησε ότι «η πλήρης εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Κοινοτικής Οδηγίας για τα Προϊόντα Καπνού (Tobacco Product Directive – TPD) αποτελεί βασικό πυλώνα δράσης για την επίτευξη του στόχου της μείωσης του αριθμού των καπνιστών -με ιδιαίτερη επικέντρωση στην αποθάρρυνση των εφήβων και των νέων να αρχίσουν το κάπνισμα-, μέσω της πλήρους και ορθής ενημέρωσης των ευρωπαίων πολιτών σχετικά με τις επιπτώσεις της χρήσης των προϊόντων καπνού».

Σύμφωνα με εκτιμήσεις, μια μείωση της χρήσης των τσιγάρων κατά 2% θα μειώσει κατά 2,4 εκατ. τον αριθμό των καπνιστών στην Ευρώπη, με παράλληλη σημαντική μείωση της εμφάνισης νοσημάτων, που προκαλεί το κάπνισμα, μείωση του κόστους νοσηλειών και θεραπειών και επομένως σημαντικό όφελος από τη μείωση του κόστους υγείας που υπολογίζεται στα 506 εκατ. ευρώ.

Η Παρασκευή Κατσαούνου, MD, PhD, επίκουρη καθηγήτρια Πνευμονολογίας, πρόεδρος της Ομάδας Διακοπής Καπνίσματος, Ελέγχου του Καπνού, Ιατρικής Εκπαίδευσης και Προαγωγής Υγείας της ΕΠΕ και της ERS πρόσθεσε ότι «ετησίως περίπου 6 εκατ. θάνατοι σε παγκόσμιο επίπεδο και 650.000 στην Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλονται σε νοσήματα που σχετίζονται αιτιολογικά με το κάπνισμα, ενώ ο μέσος όρος ηλικίας αυτών που πεθαίνουν, κυμαίνεται μεταξύ 35 έως 69 ετών, με ένα σημαντικό ποσοστό των θανάτων να αφορά παθητικούς καπνιστές».

Στην Ελλάδα, το κάπνισμα αποτελεί τη βασική αιτία του 17% των θανάτων σε Έλληνες άνω των 30 ετών, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Αυτός είναι ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο, οι καπνιστές ανήκουν, σύμφωνα και με το αναθεωρημένο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών, στις ομάδες υψηλού κινδύνου για λοιμώδη νοσήματα, όπως η γρίπη και η πνευμονιοκοκκική νόσος, και ο εμβολιασμός έναντι αυτών αποζημιώνεται από τα ασφαλιστικά ταμεία ανεξαρτήτως ηλικίας.

«Η υιοθέτηση τακτικών πρόληψης, όπως ο εμβολιασμός, αποτελεί το φθηνότερο και πιο αποτελεσματικό μέσο για την επίτευξη του στόχου της μείωσης της θνησιμότητας κατά 30% των ατόμων άνω των 15 ετών έως το 2020», είπε η κ. Κατσαούνου.

Παράλληλα, πρόσφατα οικονομικά στοιχεία δείχνουν ότι το άμεσο κόστος του καπνίσματος στη χώρα μας ανέρχεται στα 1,76 δισ. ευρώ (7,9% της συνολικής δαπάνης υγείας – συντηρητική εκτίμηση, πλέον ≈10%) ενώ συνολικά η οικονομική επιβάρυνση εκτιμάται στα 3,27 δισ. ευρώ (1,5 – 1,7%% του ΑΕΠ). Επιπλέον, σύμφωνα με προγενέστερα στοιχεία, το κόστος της νοσοκομειακής φροντίδας, εξαιτίας του καπνίσματος, ήταν 554 εκατ. ευρώ ετησίως, απόρροια των 199.028 εισαγωγών σε νοσοκομεία της χώρας.

«Προκειμένου να υπάρξει βελτίωση των υγειονομικών δεικτών και ελάφρυνση των δαπανών υγείας από αυτή τη μεγάλη οικονομική επιβάρυνση απαιτείται η εφαρμογή δραστικών μέτρων με τη στήριξη της Πολιτείας. Είναι χαρακτηριστικό ότι, παρά το γεγονός ότι η διακοπή του καπνίσματος είναι η πλέον αποτελεσματική, φτηνή και βραχεία παρέμβαση για τη μείωση της θνησιμότητας σε ασθενείς με στεφανιαία νόσο και Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια, τα φάρμακα για τη διακοπή του καπνίσματος δεν αποζημιώνονται στην Ελλάδα, σε αντίθεση με άλλα σκευάσματα που κρίνονται λιγότερα αποτελεσματικά», κατέληξε.

Όπως είναι γνωστό, το κύριο συστατικό του καπνού είναι η νικοτίνη, μια εθιστική ουσία, η οποία απορροφάται ταχύτατα από τον οργανισμό. Μέσα σε 10-20 δευτερόλεπτα από την απορρόφηση φτάνει στον εγκέφαλο, όπου προκαλεί έντονη και ενισχυτική ανταπόκριση, η οποία περιλαμβάνει χαλάρωση, μείωση του stress, αυξημένη εγρήγορση, βελτιωμένη συγκέντρωση και αλλαγές της διάθεσης, που αποτελούν και την κύρια αιτία για τον εθισμό και την ανάπτυξη εξάρτησης.

Η νικοτίνη αποτελεί μια από τις πλέον τοξικές ουσίες, με πολλαπλές ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως η απελευθέρωση κατεχολαμινών, η οποία έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση της καρδιακής συχνότητας και την παροδική αύξηση της αρτηριακής πίεσης, η αγγειοσύσπαση στεφανιαίων και περιφερικών αγγείων, η αντίσταση στην ινσουλίνη, η δυσμενής επίδραση στα λιπίδια, η δυσλειτουργία του ενδοθηλίου, η επιτάχυνση της αρτηριοσκλήρωσης, η στυτική δυσλειτουργία, η τερατογένεση του εμβρύου, καθώς και, μέσω της αναστολής της απόπτωσης και 6 της επιτάχυνσης της αγγειογένεσης, η προώθηση της ανάπτυξης και της διασποράς του καρκίνου.

Ένα τσιγάρο περιέχει 10- 15 mg νικοτίνης και με το κάπνισμα απελευθερώνεται στον οργανισμό περίπου 1.0 mg νικοτίνης.

Στο κάπνισμα οφείλεται το 13% όλων των θανάτων από αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, ενώ αυτό σχετίζεται και με αποφρακτική θρομβαγγειίτιδα (νόσος Buerger) στους καπνιστές νέας ηλικίας και περιφερική αποφρακτική αρτηριοπάθεια, η οποία προσβάλλει το 20% των ηλικιωμένων καπνιστών με υψηλή θνητότητα από καρδιαγγειακά επεισόδια, η οποία φθάνει το 40- 50% στην πενταετία.

Οι κίνδυνοι από το κάπνισμα αυξάνονται όσο μικραίνει η ηλικία έναρξης και όσο αυξάνεται η συνολική διάρκεια και ο μέσος αριθμός των τσιγάρων που καταναλώνονται. Έτσι, οι άνδρες μόνιμοι καπνιστές αναμένεται να έχουν απώλεια 13,2 ετών διάρκειας ζωής και οι γυναίκες μόνιμες καπνίστριες απώλεια 14,5 ετών. Στον 21ο αιώνα το κάπνισμα αναμένεται να σκοτώσει 1,0 δισεκατομμύριο ανθρώπους, δηλαδή το 50% των καπνιστών ή το 9% του γενικού πληθυσμού.

Ο κίνδυνος καρδιακού επεισοδίου σε καπνιστές τουλάχιστον 20 τσιγάρων την ημέρα είναι τριπλάσιος στους άνδρες και εξαπλάσιος στις γυναίκες σε σχέση με τους μη καπνιστές, ενώ τουλάχιστον 1.000 άτομα στην Ελλάδα σε ετήσια βάση παθαίνουν έμφραγμα του μυοκαρδίου εξαιτίας του καπνίσματος.

Τα παράπλευρα θύματα του καπνίσματος

Σε παθητικό κάπνισμα εκτίθενται τουλάχιστον 2 στους 5 μη καπνιστές διεθνώς (Ελλάδα: 52,3% των ενηλίκων στους χώρους εργασίας, 72,2% στα εστιατόρια κ.λπ., και 65,7% στο σπίτι), και τουλάχιστον 1 στα 2 παιδιά.

Το παθητικό κάπνισμα προκαλεί μόνιμη βλάβη στη δομή και στο πάχος των αρτηριών των παιδιών, γεγονός που σημαίνει ότι αυξάνεται ο κίνδυνος να πάθουν έμφραγμα ή εγκεφαλικό σε κάποια στιγμή της ενήλικης ζωής τους. Επίσης, όταν καπνίζουν και οι δύο γονείς, είναι πιθανότερο τα παιδιά τους να γίνουν και οι ίδιοι καπνιστές, σε σχέση με όσα δεν έχουν γονείς καπνιστές.

Ιδιαίτερης σημασίας είναι και οι επιπτώσεις του παθητικού καπνίσματος στις γυναίκες που κυοφορούν, καθώς εξαιτίας του ενδέχεται να παρουσιαστούν προβλήματα στην ομαλή ανάπτυξη του εμβρύου, όπως αυξημένη συχνότητα αποκόλλησης πλακούντα, πρόδρομος πλακούντας, αιμορραγίες και πρόωρη ρήξη θυλακίου. Το παθητικό κάπνισμα έχει αποδειχθεί ότι συντελεί σε γέννηση νεογνών χαμηλού σωματικού βάρους, σχετίζεται με το σύνδρομο αιφνιδίου θανάτου στα βρέφη και με προβλήματα συμπεριφοράς στην παιδική ηλικία, όπως υπερκινητικότητα, διαταραχή ελλειμματικής προσοχής κ.τ.λ.

Το παθητικό κάπνισμα, εξάλλου, οδηγεί και σε 20-25% αύξηση της καρδιαγγειακής θνησιμότητας. H περιβαλλοντική έκθεση στον καπνό αυξάνει αιτιολογικά τη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα από στεφανιαία νόσο κατά 25%-30%. Ταυτόχρονα, αυξάνει τις πιθανότητες για αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, ενώ και η ισχαιμική νόσος του μυοκαρδίου είναι πιο πιθανή σε όσους μη καπνιστές εκτίθενται συστηματικά στον καπνό του τσιγάρου, σε σχέση με τους μη καπνιστές που δεν εκτίθενται στο παθητικό κάπνισμα.

Είναι πράγματι υγιεινή επιλογή τα ηλεκτρονικά τσιγάρα;

Η χρήση των ηλεκτρονικών τσιγάρων τριπλασιάζεται ανά έτος και φθάνει σήμερα το 3-7% του γενικού πληθυσμού διεθνώς (1,9% στην Ελλάδα). Υπάρχει εντονότατη διαφημιστική καμπάνια υπέρ της χρήσης των ηλεκτρονικών τσιγάρων, με τον ισχυρισμό ότι αποτελούν πιο υγιεινή εναλλακτική λύση συγκριτικά με το κάπνισμα τσιγάρων, χρήσιμη επιλογή για τη μείωση ή τη διακοπή του καπνίσματος τσιγάρων, τρόπο παράκαμψης των απαγορευτικών νόμων για το κάπνισμα («κάπνισμα οπουδήποτε») κ.λπ.

Ωστόσο, η σύσταση του διαλύματος δεν είναι επακριβώς γνωστή, δεδομένου ότι υπάρχει ποικιλία κατασκευαστών, ανεπαρκής έλεγχος ποιότητας κ.λπ. Ο ατμός από τη χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου περιέχει την ίδια ποσότητα νικοτίνης με 8,1 τσιγάρο (30 μg νικοτίνης/ανά ρουφηξιά x 30 ρουφηξιές = 1.0 mg νικοτίνης) και λιγότερες, μεν, τοξικές/καρκινογόνες ουσίες από τον καπνό του τσιγάρου, αλλά υψηλότερες από το σπρέι νικοτίνης.

Παρόλα αυτά, σήμερα δεν υπάρχουν τεκμηριωμένα στοιχεία για την επίδραση των ηλεκτρονικών τσιγάρων στην υγεία των χρηστών, φαίνεται, όμως, ότι υπάρχει επιβάρυνση της λειτουργίας του αναπνευστικού συστήματος, πιθανή καρκινογόνος δράση (από μεταλλικά στοιχεία, μικροσωματίδια κ.λπ.) και πιθανότητα εγκαύματος ή έκρηξης, ενώ δεν είναι γνωστή η επίδρασή του και στις έγκυες γυναίκες.

ΕΚΕ: Αδιαμφισβήτητα τα οφέλη από τη διακοπή του καπνίσματος

Η Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία (ΕΚΕ), με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος, υπενθυμίζει ότι το αδιαμφισβήτητο κίνητρο για κάθε καπνιστή είναι το γεγονός ότι όταν διακόψει το κάπνισμα, ο κίνδυνος εμφάνισης εμφράγματος αρχίζει να μειώνεται μετά από ένα έτος, κατά προσέγγιση, και σχεδόν μηδενίζεται μετά από μερικά χρόνια.

Μελέτες αποδεικνύουν ότι η διακοπή του καπνίσματος προκαλεί μείωση κατά 50% της πιθανότητας για εμφάνιση νέων οξέων καρδιακών συμβάντων εντός δύο ετών παρακολούθησης, ενώ, μακροπρόθεσμα, μετά από οξύ ισχαιμικό επεισόδιο η μέση ετήσια θνησιμότητα είναι 2,8 φορές μεγαλύτερη σε όσους συνεχίζουν το κάπνισμα. Η διακοπή του καπνίσματος έχει, ακόμα, συνδεθεί με την εμφάνιση λιγότερων συμπτωμάτων μετά από ένα οξύ ισχαιμικό επεισόδιο, αλλά και με υποδιπλάσια πιθανότητα να εκδηλωθεί νέο οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου.

Η διακοπή του καπνίσματος συνοδεύεται άμεσα από μείωση της καρδιακής συχνότητας και της αρτηριακής πίεσης και αύξηση της θερμοκρασίας των άκρων, εντός 48 ωρών από βελτίωση της όσφρησης και της γεύσης και μείωση του κινδύνου καρδιακού επεισοδίου, ο οποίος εντός 1- 3 ετών μειώνεται κατά 50%, και, τέλος, εντός 10- 15 ετών ο κίνδυνος στεφανιαίας νόσου, θανάτου και καρκίνου καθίσταται παρόμοιος με αυτόν των μη καπνιστών.

«Πάρε Ανάσα»

Η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρία επεκτείνοντας τις δράσεις της στην πρόληψη του καπνίσματος στα σχολεία της χώρας, υλοποιεί το διαδραστικό πρόγραμμα «Πάρε Ανάσα», που περιλαμβάνει τραγούδια, παραμύθια και θεατρικά έργα.

Στο πλαίσιο, μάλιστα, του προγράμματος θα ανέβει την Κυριακή 11 Ιουνίου στο Αμφιθέατρο του Νοσοκομείου «Σωτηρία» η θεατρική παράσταση «Το Βατραχάκι που πήδηξε στο Βάλτο», με είσοδο ελεύθερη για τα παιδιά ηλικίας 5-12 ετών.

Βράβευση μαθητών από την Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία
Η Ελληνική Καρδιολογική Εταιρεία, με αφορμή τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας κατά του Καπνίσματος, την Τετάρτη 31 Μαΐου, σε ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα του ξενοδοχείου HILTON (αίθουσα ΘΑΛΕΙΑ) εκθέτει και βραβεύει έργα μαθητών που έλαβαν μέρος στον πανελλήνιο μαθητικό διαγωνισμό ζωγραφικής και σκίτσου που διοργάνωσε με θέμα το κάπνισμα και τις βλαπτικές συνέπειές του για τους ενεργούς αλλά και τους παθητικούς καπνιστές καθώς και τους τρόπους αποφυγής αυτού.

«Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καπνίσματος απευθυνόμαστε σε μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικούς, αναδεικνύοντας το μείζον θέμα της απαγόρευσης του καπνίσματος στους κλειστούς χώρους. Το να μην εξαναγκάζεται ο πολίτης, ο εργαζόμενος, το ίδιο μας το παιδί να εισπνέει στους κλειστούς χώρους τον καπνό είναι πράξη πολιτισμού και αυτοσεβασμού», σημιεώνει ο πρόεδρος της ΕΚΕ, αναπληρωτής καθηγητής Καρδιολογίας ΕΚΠΑ, Κωνσταντίνος Τσιούφης.

health.in.gr